Mae ardaloedd o bwysigrwydd cadwraeth natur yn y Deyrnas Unedig yn cael eu gwarchod o dan wahanol ddarnau o ddeddfwriaeth genedlaethol a rhyngwladol.
Natura 2000 yw enw’r rhwydwaith ar draws yr Undeb Ewropeaidd ar y safleoedd cadwraeth natur hyn. Sefydlwyd y rhwydwaith o dan Gyfarwyddeb 92/43 / EEC ar Gadwraeth Cynefinoedd Naturiol a Ffawna a Fflora Gwyllt (y Gyfarwyddeb Cynefinoedd). Mae’r rhwydwaith hwn yn cynnwys Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA) ac Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig (AGA).
Ramsar
Mae Llywodraeth Cymru wedi nodi o safbwynt cynllunio bod safleoedd a ddynodwyd o dan y Confensiwn ar Wlypdiroedd o Bwysigrwydd Rhyngwladol, a gytunwyd yn Ramsar, Iran yn 1971, yn cael eu trin yr un fath â safleoedd Natura 2000. Fe’i bwriadwyd yn wreiddiol i warchod safleoedd o bwysigrwydd arbennig fel cynefinoedd adar dŵr, – mae’r Confensiwn wedi ehangu ei gwmpas dros y blynyddoedd i gynnwys pob agwedd ar warchod gwlypdiroedd a’u defnyddio’n ddoeth, gan gydnabod gwlypdiroedd fel ecosystemau sy’n hynod o bwysig ar gyfer cadwraeth bioamrywiaeth yn gyffredinol ac ar gyfer lles bodolaeth cymunedau dynol.
Yn 2014, roedd 7 safle Ramsar yng Nghymru (yn cynnwys 11,366 ha). O’r rhain, mae 3 wedi eu lleoli yn Eryri sef cyfanswm o 882.5ha.
Ardaloedd dynodedig mewn hectar
Ramsar: 882.5 ha
ACA Tiriogaethol: 56,665.5 ha
AGA: 24,301.5 ha
AoDdGA: 62,446.2 ha
GNG: 5,654.07 ha
Rheoli tir yn unol ag amcanion cadwraeth
Mae 126,303.87ha o dir yn y Parc Cenedlaethol yn cael ei reoli yn unol ag amcanion cadwraeth (Ffynhonnell : Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri, 2008).
ACA
Mae Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yn ardaloedd sydd wedi cael eu hadnabod fel y rhai sydd orau yn cynrychioli’r ystod ac amrywiaeth o gynefinoedd a rhywogaethau Ewropeaidd (ac eithrio adar) a restrir yn Atodiadau I a II o’r Gyfarwyddeb. Mae AGA yn feysydd a ddynodwyd o dan y Gyfarwyddeb Adar gan fod y cynefinoedd pwysicaf ar gyfer adar prin (a restrir yn Atodiad I i’r Gyfarwyddeb) ac adar mudol o fewn yr Undeb Ewropeaidd. Gall ACA ac AGA ymestyn i mewn i ddyfroedd tiriogaethol. Yng Ngorffennaf 2013, roedd 85 o Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yn gyfan gwbl yng Nghymru (yn cynnwys 590,864 ha). O’r rhain, mae 5 wedi eu lleoli o fewn Eryri sef cyfanswm o 56,665.5ha.
Gweld y map o ACA o fewn Parc Cenedlaethol Eryri
AGA
Mae Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig (AGA) yn safleoedd a warchodir yn llym yn unol ag Erthygl 4 o Gyfarwyddeb yr UE ar gadwraeth adar gwyllt, a elwir hefyd yn Y Gyfarwyddeb Adar, a ddaeth i rym ym mis Ebrill 1979. Maent yn cael eu dynodi ar gyfer adar prin a bregus, a restrir yn Atodiad I o’r Gyfarwyddeb Adar, ac ar gyfer rhywogaethau mudol rheolaidd.
Yn 2013 roedd 17 o Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig dosbarthedig yn gyfan gwbl o fewn Cymru (sy’n cwmpasu 123,058 ha). O’r rhain, mae 4 wedi eu lleoli o fewn Eryri sef cyfanswm o 24,301.5ha.
Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA)
Ers 1949, mae Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) wedi’u datblygu’n gyfres o safleoedd sy’n darparu amddiffyniad statudol ar gyfer yr enghreifftiau gorau o fflora, ffawna, neu nodweddion daearegol neu ffisiograffigol Prydain. Defnyddir y safleoedd hyn hefyd i ddanategu dynodiadau cadwraeth natur cenedlaethol a rhyngwladol eraill. Wedi’u nodi’n wreiddiol o dan Ddeddf Parciau Cenedlaethol a Mynediad i Gefn Gwlad 1949, mae SoDdGA wedi’u hail nodi o dan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981. Cyflwynwyd darpariaethau gwell ar gyfer gwarchod a rheoli SoDdGA gan Ddeddf Cefn Gwlad a Hawliau Tramwy 2000 (yn Cymru a Lloegr).
Yn 2014 roedd 1,019 Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig o’r fath yng Nghymru, yn gorchuddio dros 235,000 ha neu ychydig dros 12% o arwynebedd tir y wlad. O’r rhain, mae 107 wedi eu lleoli yn Eryri, sef cyfanswm o 62,446.2ha.
Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol (GNC)
Mae Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol (GNC) yn cynnwys enghreifftiau o rai o’r ecosystemau daearol ac arfordirol mwyaf pwysig naturiol a lled-naturiol ym Mhrydain Fawr. Maent yn cael eu rheoli er mwyn gwarchod eu cynefinoedd neu i ddarparu cyfleoedd arbennig ar gyfer astudiaeth wyddonol o’r cynefinoedd a’r rhywogaethau cymunedol sy’n cael eu cynrychioli ynddynt.
Mae Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol yn cael eu datgan gan yr asiantaethau statudol cadwraeth cefn gwlad o dan a Deddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981. Mae pob un o’r dynodiadau uchod i’w gweld yn y Parc Cenedlaethol.
Yn 2007, roedd 68 o Warchodfeydd Natur Cenedlaethol yng Nghymru, y mae 21 wedi eu lleoli yn Eryri sef cyfanswm o 5,654.07ha.
Gweld y map o GNC o fewn Parc Cenedlaethol Eryri